Cumhuriyet devrinin birinci kağıt paraları, 5 Aralık 1927’de tedavüle çıkarıldı.
Osmanlı İmparatorluğu’nda birinci banknotlar, idari, toplumsal ve yasal ıslahatların gündeme geldiği Tanzimat Devri’nde, ıslahatların finanse edilmesi maksadıyla basıldı.
İlk Osmanlı banknotları, Abdülmecit tarafından 1840 yılında “Kaime-ı Nakdiye-ı Mutebere” (Para Yerine Geçen Kağıt) ismiyle hazine bonosu niteliğinde çıkarıldı. Elle yapılan ve resmi mühür taşıyan bu paralar, 1842 yılından itibaren matbaada bastırılmaya başlandı.
Osmanlı Devleti, 1915’ten itibaren de 4 yıl boyunca 160 milyon liranın üzerinde banknot çıkardı. Bu banknotlar “evrak-ı nakdiye” ismi altında Türkiye Cumhuriyeti’ne intikal etti.
Evrak-ı nakdiyeler, Cumhuriyet’in birinci yıllarında para bastırılamadığından 1927 sonuna kadar tedavülde kaldı.
Türkiye Büyük Millet Meclisi, 30 Aralık 1925’te kabul ettiği kanunla, devletin egemenlik ve bağımsızlık sembolü olması nedeniyle yeni banknotların bastırılmasına karar verdi.
Maliye Bakanı Abdülhalik Renda başkanlığındaki komite 1, 5, 10, 50, 100, 500 ve bin liralık kupürlerden oluşan banknotların basılmasını kararlaştırdı.
Filigranlı kağıtlara kabartma olarak basılan banknotlar, 1 Kasım 1928 Harf İhtilali’nden evvel bastırıldığı için ana metinleri eski yazı Türkçe, kupür bedelleri ise Fransızca yazıldı.
Tedavülde bulunan mevcut evrak-ı nakdiyeler, 4 Aralık 1927’den itibaren dolanımdan çekildi. Türkiye Cumhuriyeti’nin bu birinci banknotları ise 5 Aralık 1927’de deverana çıkarıldı.
Trump, Kudüs’ü İsrail’in başşehri olarak tanıdı
ABD Lideri Donald Trump, 6 Aralık 2017’de, ABD’nin Kudüs’le ilgili yeni yaklaşımını açıklayarak, “Kudüs’ü resmen İsrail’in başşehri olarak tanıma vakti gelmiştir. Tel Aviv’deki büyükelçiliğimizin Kudüs’e taşınması talimatını verdim.” dedi.
İsrail ile Filistin ortasındaki meselelere yeni bir perspektifle bakmak gerektiğini lisana getiren Trump, ABD’nin Kudüs’ü, resmen İsrail’in başşehri olarak tanıdığını belirtti.
Belli başlı öteki olaylar:
5 Aralık
1492- Kristof Kolomb, Haiti’yi keşfetti.
1791- Bestekar Wolfgang Amadeus Mozart, Avusturya’nın başşehri Viyana’da öldü.
1901- Çok sayıda çizgi sinemaya imza atan Walt Disney, ABD’nin Chicago kentinde doğdu.
1920- TBMM’de “Anadolu ve Rumeli Müdafaa-i Hukuk Grubu” kuruldu, Mustafa Kemal, Küme Başkanlığı’na seçildi.
1921- Britanya İmparatorluğu, İrlanda devrimci kümesi Sinn Fein ile muahedeye vardı ve İrlanda bağımsız bir devlet oldu.
1923- Türkiye Turing ve Araba Kurumu kuruldu.
1926- İzlenimcilik akımının kurucularından Fransız ressam Claude Monet öldü.
1927- Türkiye Cumhuriyeti’nin birinci Washington Büyükelçisi Ahmet Muhtar, itimat mektubunu sundu.
1927- Cumhuriyet devrinin birinci kağıt paraları tedavüle çıkarıldı.
1933- ABD’de 14 yıldır devam eden içki yasağı kaldırıldı.
1934- Türk bayanına seçme ve seçilme hakkı tanındı.
1950- Ulusal Savunma Bakanlığı, Kore’deki askerlerin yüzde 10’unun kaybedildiğini açıkladı.
1978- Sovyetler Birliği, Afganistan ile 20 yıllık dostluk mutabakatı imzaladı.
1987- Cibali Tütün Fabrikası yandı.
1997- Irak’ın kuzeyinde birtakım kamplara yerleşerek kış mevsimini geçirmeye hazırlanan teröristlere karşı “Süpürme Harekatı” başlatıldı.
2003- Türk Telekomünikasyon AŞ’nin süratli internet uygulaması ADSL kullanıma açıldı.
2013- Güney Afrika’nın efsanevi önderi Nelson Mandela, 95 yaşında hayata gözlerini yumdu.
2016- GÖKTÜRK-1 uydusu, Fransız Guyanası’ndan fırlatıldı.
2017- Batı Afrika ülkesi Sierra Leone’a ilişkin dünyanın en büyük işlenmemiş elmaslarından biri olan 709 karatlık “Barış Elması” 6,5 milyon dolara satıldı.
2019 – Koli bandıyla duvara yapıştırılmış bir muzdan oluşan sanat yapıtı, ABD’de 120 bin dolara satıldı.
6 Aralık
343- “Aziz Nicholaos” ya da “Noel Baba” olarak da bilinen ve Antalya’nın Kale ilçesine bağlı Demre beldesinde yaşayan Aya Nikola 65 yaşında öldü.
1492- Kristof Kolomb, altın araştırmaları yapmak için Santo Domingo Adası’na vardı.
1862- ABD Lideri Abraham Lincoln, Minnesota’daki Sioux isyanına katılarak tutuklanan 303 Kızıldereli’den 39’unun asılmasına karar verdi. İdamlar 26 Aralık’ta gerçekleştirildi.
1877- Thomas A. Edison, birinci ses kaydını yaptı.
1936- Çok sayıda şiiri bestelenen Şair Leyla (Saz) Hanım öldü.
1938- Fransa ve Almanya, dostluk mutabakatı imzaladı.
1940- Yunanistan, Arnavutluk’ta Premete kentini işgal etti.
1941- İngiltere; Romanya, Macaristan ve Finlandiya’ya savaş ilan etti.
1959- ABD Lideri Eisenhower, resmi ziyaret için Türkiye’ye geldi.
1971- Hindistan, Pakistan’dan bağımsızlığını ilan eden Bangladeş Demokratik Cumhuriyeti’ni tanıdığını açıkladı.
2013- Ürdün, BM Güvenlik Kurulu üyeliğine seçildi.
2017- ABD Lideri Donald Trump, Kudüs’ü resmen “İsrail’in başkenti” olarak tanıdığını, Tel Aviv’deki Amerikan Büyükelçiliğinin Kudüs’e taşınacağını açıkladı.
2021- Cumhurbaşkanlığı Kültür Sanat Büyük Mükafatı sahibi ve Cumhurbaşkanlığı Bilim, Teknoloji ve Yenilik Siyasetleri Heyeti üyesi Prof. Dr. Şaban Teoman Duralı, 74 yaşında hayatını kaybetti.
7 Aralık
1842- New York Filarmoni Orkestrası birinci konserini verdi.
1894- Süveyş Kanalı’nı hayata geçiren Fransız diplomat Ferdinand de Lesseps öldü.
1921- Sadrazam Sait Halim Paşa, Roma’da bir Ermeni tedhişçi tarafından öldürüldü.
1925- İstiklal Mahkemesi, Erzurum’da çalışmalarına başladı.
1932- Muhsin Ertuğrul’un “Bir Millet Uyanıyor” sineması gösterime girdi.
1941- Japon uçakları Amerikan deniz üssü Pearl Harbor’u bombaladı. 5 savaş gemisi, 14 gemi, 200 uçak kaybedildi, 2 bin 400 kişi öldü.
1944- Reşad Ekrem Koçu’nun İstanbul Ansiklopedisi’nin birinci fasikülü çıktı.
1956- “Çalıkuşu”nun müellifi Reşat Nuri Güntekin, 67 yaşında Londra’da vefat etti.
1958- İstanbul’da, sokaklarda hulahop çevirmek yasaklandı.
1972- Apollo 17 uzay mekiği, Cape Canaveral Uzay Üssü’nden fırlatıldı.
1974- “Hayali Küçük Ali” olarak tanınan Karagöz oynatıcısı, muharrir Mehmed Muhiddin Sevilen 88 yaşında öldü.
1979- İstanbul Üniversitesi İktisat Fakültesi Öğretim Üyesi Prof. Dr. Cavit Orhan Tütengil, uğradığı hücumda 58 yaşında hayatını kaybetti.
1988- Nemrut Dağı Ulusal Parkı açıldı.
1988- Ermenistan’daki zelzelede yaklaşık 100 bin kişi öldü.
1991- Devrimci Emekçi Sendikaları Konfederasyonunun (DİSK) Genel Konseyi 11 yıl ortadan sonra toplandı.
1992- Fotoğraf sanatkarı direktör Şahin Kaygun, 41 yaşında vefat etti.
1993- Ressam Abidin Dino, 80 yaşında hayata veda etti.
2002- Türkiye hoşu Azra Akın, Londra’da yapılan yarışta dünya hoşu seçildi.
2004- Sahnede kaza sonucu komaya giren tiyatro sanatkarı Eren Uluergüven’e beyin vefatı tanısı konuldu.
2017- Gök bilimciler en uzak muhteşem kütleli kara delik keşfetti. 13 milyar ışık yılı uzaktaki kara deliğin kütlesinin Güneş’inkinin yaklaşık 800 milyon katı büyüklükte olduğu belirlendi.
2018- Çin, Ay’ın karanlık yüzüne inecek keşif aracı Çang’ı-4’ü uzaya fırlattı.
8 Aralık
1808- Napolyon Bonapart komutasındaki Fransız ordusu Madrid’e girdi.
1911- Mustafa Kemal, Bingazi-Derne-Tobruk bölgesinde yerli halkı örgütleyerek, İtalyan kuvvetlerine karşı başarılı direnişlerde bulundu.
1941- Amerika ve İngiltere, Japonya’ya savaş ilan etti.
1948- Birleşmiş Milletler, Güney Kore’nin tanınmasını onayladı.
1967- Kıbrıs’taki kriz sonrasında Yunan askerlerinin adadan tahliyesine başlandı.
1980- Müzikçi John Lennon, bir hayranı tarafından 40 yaşında öldürüldü.
1987- 9. Nantes 3 Kıta Sinema Şenliği’nde büyük ödül Ömer Kavur’un “Anayurt Oteli” sinemasına verildi.
1992- TBMM, Somali’ye asker gönderilmesini kararlaştırdı.
1995- Kamu İşçileri Sendikaları Konfederasyonu (KESK) kuruldu.
2000- Memleketler arası Halter Federasyonunun Atina’daki kongresinde asbaşkanlığa seçilen Naim Süleymanoğlu, sporculuk hayatı devam ederken bu misyona getirilen birinci kişi oldu.
2016- Kamuoyunda “Kozmik Oda” olarak anılan soruşturmayı yürüten, FETÖ’ye yönelik soruşturma kapsamında gözaltına alınan eski Ankara Cumhuriyet Savcısı Mustafa Bilgili tutuklandı.
2016- Muharrir, sosyolog Oya Baydar, “Sıcak Külleri Kaldı” isimli romanıyla, 2016 Türk-Fransız Edebiyat Ödülü’nü aldı.
2018- Hollanda’da “sarı yelekliler”; Lahey, Amsterdam ve Rotterdam kentlerinde toplanarak hükümetin istifasını istedi.
2018- 1960’lı yıllarda yurt dışına kaçırılan “Çingene Kızı” mozaiğinin ABD’den Gaziantep’e getirilen 12 kesimi, Zeugma Mozaik Müzesi’nde ziyarete açıldı.
2021- MKE Ankaragücü Kulübü eski liderlerinden Cemal Aydın, 73 yaşında hayatını kaybetti.
9 Aralık
1893- İstanbul’da günlerdir süren soğuk hava yüzünden Haliç dondu.
1917- Kudüs, İngiliz ordularının işgal etmesiyle Osmanlı Devleti’nin elinden çıktı.
1923- İstanbul’da, Ağa Han’ın Başbakan İsmet Paşa’ya gönderdiği mektubu yayımlayan gazeteciler tutuklandı.
1925- Yerli kumaştan elbise giyilmesi kanunu çıktı.
1926- Darülelhan’da (konservatuvar) Türk müziği öğretimine son verildi.
1928- Latin harfleriyle birinci mezar taşı dikildi. Avukat Ali Kemal Beyefendi, annesi Aliye Hanım’ın mezar taşını Latin harfleriyle yazdırdı.
1938- Başşehir Ankara’nın yeni tren garı hizmete açıldı.
1949- Birleşmiş Milletler, Kudüs’te idaresi aldı.
1950- Harry Gold, II. Dünya Savaşı sırasında atom bombasının sırlarını Sovyetler Birliği’ne verdiği için 30 yıl mahpusla cezalandırıldı.
1952- Tiyatro sanatkarları Ruhi Su, Ulvi Uraz, Aclan Sayılgan, Kemal Bekir Özmanav, Süheyl Terek tutuklandı. Sanatkarların Paris’te faaliyet gösteren İleri Jön Türkler örgütüyle münasebetleri olduğu sav edildi.
1957- Kurtuluş Savaşı kumandanlarından emekli Tümgeneral Ali İhsan Sabis hayatını kaybetti.
1987- Gazze Şeridi’ndeki Cebaliye mülteci kampına İsrail askerinin saldırısı ile intifadanın birinci şehitleri verildi.
1999- Düzce’nin vilayet, Kaynaşlı ve Derince’nin ilçe yapılmasına ait Kanun Kararında Kararname Resmi Gazetede yayımlandı.
2003- Eski Başbakan Mesut Yılmaz ile eski Güç ve Olağan Kaynaklar Bakanı Cumhur Ersümer hakkında, Türkbank ihalesine fesat karıştırdıkları gerekçesiyle Meclis Soruşturması açıldı.
2007- “İktisadın duayeni” olarak tanınan Prof. Dr. Sabahattin Zaim, 81 yaşında İstanbul’da tedavi gördüğü hastanede vefat etti.
2015- Birleşmiş Milletler İklim Değişikliği Taraflar Konferansı’na katılan 38 ülkenin, global jeotermal gücün hissesini artırmak için Global Jeotermal İttifakı’nı kurduğu açıklandı.
2015- Türk İşbirliği ve Uyum Ajansının çalışmaları sonucunda, 1566’daki Zigetvar Kuşatması sırasında hayatını kaybeden Yasal Sultan Süleyman’ın iç organlarının defnedildiği yer bulundu.
2016- Dünyanın yörüngesinde dolaşan birinci Amerikalı astronot, eski denizci ve senatör John Glenn, 95 yaşında hayatını kaybetti.
2017- Birleşmiş Milletler, 1990 yılında Kuveyt’i işgali nedeniyle Irak’a uyguladığı yaptırımları kaldırdı.
10 Aralık
1774- Kazak isyanı başkanı Pugaçev idam edildi.
1896- Nobel ödülünün yaratıcısı İsveçli bilim adamı Alfred Nobel öldü.
1898- İspanyol-Amerikan savaşı sonrasında, Paris Barış Antlaşması’yla Küba, İspanya’dan bağımsızlığını kazandı.
1901- Birinci Nobel mükafatları verildi.
1918- Trabzon’da Faik Ahmet (Barutçu) tarafından “İstikbal” gazetesinin birinci sayısı çıkarıldı.
1919- Kaptan Ross Smith, İngiltere’den Avustralya’ya uçan birinci insan oldu.
1923- Türkiye Cumhuriyeti ile Arnavutluk hükümeti ortasında Dostluk Antlaşması imzalandı.
1948- Birleşmiş Milletler Meclisi, İnsan Hakları Beyannamesi’ni kabul etti. Türkiye, İnsan Hakları Üniversal Beyannamesi’ne kabul oyu verdi.
1948- Türkiye, BM Eğitim, Bilim ve Kültür Örgütü (UNESCO) üyesi oldu.
1986- Türk asıllı Bulgar halterci Naim Süleymanov (Süleymanoğlu), Avustralya’da Türkiye’ye iltica etmek istediğini bildirdi.
1988- Türkiye’de birinci karaciğer nakli gerçekleştirildi. Ameliyatı Hacettepe Üniversitesinden Prof. Dr. Mehmet Haberal yaptı. Bursalı Ahmet Aktaş’ın karaciğeri, korneaları ve böbrekleri beş hastaya nakledildi.
1994- FKÖ önderi Yaser Arafat, Şimon Peres ve İzak Rabin, Nobel Barış Mükafatı aldı.
2000- İsveç’teki Avrupa Kros Şampiyonası’nda, Türkiye genç bayanlar grupta gümüş, tıpkı kategoride Elvan Can ile tarihinde birinci sefer bronz madalya kazandı.
2006- Şili’de 1973 yılındaki kanlı darbeden sonra ülkeyi 1990’a kadar yöneten diktatör Augusto Pinochet, 91 yaşında öldü.
2008- Çeçenistan ordusunda bir periyot binbaşı rütbesiyle vazife yaptığı belirtilen İslam Canibekov, Ümraniye’deki konutunun önünde silahla öldürüldü.
2009- Bursa’nın Mustafakemalpaşa ilçesindeki bir maden ocağında meydana gelen grizu patlamasında 19 personel hayatını kaybetti.
2013- Kimyasal Silahların Yasaklanması Örgütü (OPCW), Suriye’deki kimyasal silahların imha edilmesi istikametindeki ağır uğraşlarından ötürü, 2013 Nobel Barış Ödülü’ne layık görüldü. Örgütün Genel Yöneticisi Ahmet Üzümcü, mükafatı Nobel Barış Mükafatı Komitesi Lideri Thorbjörn Jayland’dan aldı.
2015- Türk Hava Yolları, Fransa’da düzenlenecek 2016 Avrupa Futbol Şampiyonası’nın (EURO 2016) birinci resmi havayolu ortağı oldu.
2016- Beşiktaş-Bursaspor maçının akabinde Vodafone Arena yakınlarındaki 2 noktaya düzenlenen bombalı hücumda, 38 polisle 7 sivil şehit oldu, çoğunluğu polis 238 kişi yaralandı.
2019- Finlandiya’da 34 yaşındaki Sanna Marin, dünyanın en genç başbakanı olarak misyona başladı.
11 Aralık
1843- Verem ve kolera hastalıklarını keşfeden Alman hekim Robert Koch doğdu.
1930- Bank of the United States, ekonomik kriz nedeniyle kapılarını kapattı.
1936- İngiltere Hükümdarı VIII. Edward, sevgilisi Madam Simpson uğruna tahtını terk etti. Üç ay evvel 4-6 Eylül’de İstanbul’a gelen VIII. Edward, Atatürk’ün konuğu olmuştu.
1938- Sivas-Erzincan demir yolu açıldı.
1942- Çorum’da 5,9 büyüklüğündeki zelzelede 25 kişi öldü, 589 konut yıkıldı.
1951- Kurtuluş Savaşı kumandanlarından Orgeneral Mustafa Muğlalı vefat etti.
1953- Hürriyet gazetesinin kurucusu Sedat Simavi, İstanbul’da hayatını kaybetti.
1962- MGK Genel Sekreterliği kuruldu.
1975- Muharrir Hüseyin Nihal Atsız, 70 yaşında İstanbul’da ömrünü yitirdi.
1987- Sinema ve tiyatro sanatkarı Adile Naşit, 57 yaşında hayatını kaybetti.
1993- Türkiye’nin Bağdat Büyükelçiliği Yönetim Ataşesi Çağlar Yücel, aracında uğradığı silahlı atak sonucu hayatını kaybetti.
2007- Vakko’nun kurucusu iş adamı Vitali Hakko, 94 yaşında İstanbul’da vefat etti.
2009- Anayasa Mahkemesi, Demokratik Toplum Partisinin (DTP) “devletin ülkesi ve milletiyle parçalanamaz bütünlüğüne alışılmamış nitelikteki fiillerin işlendiği bir odak haline geldiği” gerekçesiyle kapatılmasına karar verdi.
2010- Anayasa değişikliği kapsamında HSYK’yi yine yapılandıran tasarı maddeleşti.
2016- Mısır’ın başşehri Kahire’de Kıptilere ilişkin katedral yakınlarındaki patlamada 25 kişi öldü, 49 kişi yaralandı.
2017- Türkiye, Karadağ’da düzenlenen Ümit, Genç ve 21 Yaş Altı Balkan Karate Şampiyonası’nda 20 madalya kazanarak, ekip halinde şampiyon oldu.
